Historia szkoły
Początki szkolnictwa leśnego w Białowieży należy przypadają na okres międzywojenny.
Państwową Szkołę dla Leśników w Białowieży otworzono 28 września 1929 roku. Mieściła się ona w zachodnim skrzydle pałacu myśliwskiego carów usytuowanego na miejscu dawnego dworu, służącego władcom Rzeczypospolitej w czasie polowań a zniszczonego w zawierusze wojennej roku 1812.
Miała charakter niższej szkoły zawodowej; kształciła kandydatów w wieku 17 –20 lat, którzy posiadali wykształcenie na poziomie siedmiu klas szkoły powszechnej .Warunkiem przyjęcia do szkoły było odbycie co najmniej rocznej praktyki w Lasach Państwowych. Program nauczania obejmował :
1. botanikę ,
2. hodowlę lasu ,
3. urządzanie lasu ,
4. pomiar drzew i drzewostanów ,
5. użytkowanie lasu ,
6. zasady administracji i biurowości w Lasach Państwowych,
oraz niektóre przedmioty ogólnokształcące (język polski i matematyka , które wymagane były podczas egzaminu wstępnego). Nauka trwała dwa lata: 11 miesięcy wykładów i 1 rok praktyki w lesie, po odbyciu której absolwenci otrzymywali świadectwo ukończenia szkoły. Nauka była bezpłatna. Uczniowie mieli obowiązek uiszczenia opłaty za pobyt i wyżywienie w internacie szkolnym. Internat był przygotowany na 35 osób. Szkoła posiadała własne stowarzyszenie “Brać Puszczańską”, własny sztandar, bibliotekę, zespoły artystyczne (teatralny i muzyczny –orkiestrę smyczkową ) oraz urządzenia sportowe.
Państwową Szkołę dla Leśniczych w Białowieży ukończyło 160 osób. Kierownikiem szkoły był inż. Jan Jerzy Karpiński, Nadleśniczy Nadleśnictwa “Rezerwat” będący do roku szkolnego 1928/29 nauczycielem szkoły w Zagórzu.
Szkoła funkcjonowała do końca lipca 1936 r. Ci z kandydatów, którzy zdali egzaminy i mieli być przyjęci na rok szkolny 1936/37 otrzymali przydziały do innych szkół (w Morgoninie , Bolechowie i w Cieszynie).
Po drugiej wojnie światowej zaistniała pilna konieczność odbudowania kadry pracowników leśnych. Napływ fachowców z innych stron Polski był niewystarczający. Zgłaszający się do pracy często nie mieli potrzebnych kwalifikacji do wykonywania trudnego zawodu leśnika. Byli to jednakże ludzie, którzy wyróżniali się pewną szczególną, w tym zawodzie niezbędną cechą :zamiłowaniem do lasu. Należało ich jak najszybciej przeszkolić na, co prawda, krótkotrwałych lecz intensywnych kursach. W tym celu na wiosnę roku 1946 z inicjatywy ówczesnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku został zorganizowany w Białowieży ośrodek szkoleniowy. W pierwszym okresie swojej działalności Ośrodek Szkolenia Robotników Leśnych w Białowieży zajmował budynek dawnej stajni carskiej w Parku Pałacowym (dziś hotel PTTK) a następnie został przeniesiony do przedwojennej bursy szkolnej, która mieściła się w Parku Dyrekcyjnym. Budynek bursy szkolnej wybudowano w okresie międzywojennym z przeznaczeniem dla dzieci pracowników lasów mieszkających w niemałym często oddaleniu od siedziby szkoły w Białowieży, która miała w porównaniu do innych wyższy stopień zorganizowania (była to 7-letnia szkoła powszechna).
Dyrektorem ośrodka był w latach 1947/48 Ryszard Żywno.a od roku 1948 pełnił te obowiązki inż. Zygmunt Sokołowski. Ośrodek kształcił drwali, gajowych i na 4-miesięcznych kursach –leśniczych.
W dniu 10 kwietnia 1951 roku na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa ,które realizowało uchwałę Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dn.15 marca 1949 roku w sprawie reorganizacji administracji lasów państwowych, przemianowano Ośrodek Szkolenia Robotników Leśnych w Białowieży na Państwowy Leśny Ośrodek Szkoleniowy w Białowieży.
Na bazie Ośrodka Szkolenia Robotników Leśnych w Białowieży i zreorganizowanego Państwowego Ośrodka Szkoleniowego uruchomiono w Białowieży klasy filialne Liceum Leśnego I-go stopnia w Zwierzyńcu. W tej szkole, która nie była samodzielna, nie miała osobowości prawnej uczyły się 3 roczniki młodzieży. Były to lata 1948/49 ,1949/50 ,1950/51.
W dniu 15 października 1951 roku na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa w sprawie zmiany i ustalania nazw oraz przemianowania jednostek szkolenia zawodowego podległych resortowi leśnictwa, które realizowało uchwałę Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dn.15 marca 1949 roku i Rozporządzenia Rady Ministrów z dn.1 sierpnia 1951 roku przemianowano Państwowy Leśny Ośrodek Szkoleniowy w Białowieży na Technikum Leśne w Białowieży. Pierwszym dyrektorem szkoły był inż. Zygmunt Sokołowski. Funkcję dyrektora szkoły pełnił do 31.08.1952 r, w którym objął stanowisko dyrektora Technikum Leśnego w Goraju.
Kolejnymi dyrektorami Technikum Leśnego w Białowieży byli:
| 1. | inż. Zygmunt Sokołowski | 1948r. | 31.08.1952r. |
| 2. | mgr inż. Jan Jarecki | 1.09.1952r. | 31.08.1954r. |
| 3. | Jan Romaniuk | 1.09.1954r. | 31.12.1956r. |
| 4. | obowiązki dyrektora pełnił z-ca dyrektora d/s pedagogicznychinż. Tadeusz Mokrzycki | 1.01.1957r. | 31.08.1957r. |
| 5. | mgr inż. Kazimierz Kolber | 1.09.1957r. | 31.08.1959r. |
| 6. | inż. Tadeusz Mokrzycki | 1.09.1959r. | 31.08.1984r. |
| 7. | obowiązki dyrektora pełnił z-ca dyrektora d/s pedagogicznych mgr Teodor Iganowicz | 1.09.1984r. | 30.11.1984r. |
| 8. | mgr inż. Ignacy Klim | 1.12.1984r. | 31.08.1989r. |
| 9. | mgr inż. Wiesław Talarczyk | 1.09.1989r. | 31.08.1992r. |
| 10. | inż. Tadeusz Poletyło | 1.09.1992r. | 19.04.1999r. |
| 11. | obowiązki dyrektora pełnił: mgr Tadeusz Przygodzki | 1.09.1999r. | 1.01.2000r. |
| 12. | mgr Tadeusz Przygodzki | 1.01.2000r. | 30.06.2003r |
| 13 | obowiązki dyrektora pełniła: mgr Anna Kulbacka | 01.07.2003r | 31.08.2003r |
| 14. | mgr inż. Jan Kawecki | 01.09.2003r | 31.08.2008 |
| 15 | mgr Jarosław Artemiuk | 01.09.2008 |
Początki szkoły były bardzo skromne. Technikum nie dysponowało bazą lokalową by mogło spełniać podstawowe funkcje dydaktyczne i opiekuńczo-wychowawcze. W sposób znaczący odczuwalny był brak podstawowych pomocy naukowych. Kadra pedagogiczna starała się je uzupełniać we własnym zakresie, najbardziej potrzebne prace wykonywali uczniowie a ze skromnych środków budżetowych zakupywano te najniezbędniejsze. Budynki, zarówno szkolny jak i internatu wymagały ciągłych koniecznych remontów. Brak mieszkań dla nauczycieli był również palącym problemem. Sytuacja szkoły, wręcz jej fizyczne istnienie stały pod dużym znakiem zapytania.
Pierwszego września 1959 roku obowiązki dyrektora przejmuje dotychczasowy z-ca do spraw pedagogicznych inż. Tadeusz Mokrzycki. To on staje się inicjatorem, projektantem, siłą napędową, duszą tego zakrojonego na szeroką skalę przedsięwzięcia jakim jest budowa nowej szkoły leśnej w Białowieży. Odbywają się liczne narady, w ministerstwie Leśnictwa.. Determinacja i stanowczość dyrektora Tadeusza Mokrzyckiego zaowocowały pozytywnym skutkiem- zgodą władz Ministerstwa na podjęcie inwestycji rozwoju i rozbudowy Technikum Leśnego w Białowieży. W latach 1960-1961 opracowuje się z niemałym trudem program inwestycyjny, powstają plany budowlane głównego budynku szkoły, plany zagospodarowania przestrzennego terenu parku Dyrekcyjnego i inne towarzyszące projekty, które zostają ostatecznie zatwierdzone na posiedzeniu Centralnej Komisji Projektów Inwestycyjnych przy Ministerstwie Leśnictwa w dniu 11 marca 1963 roku.
Historia pomysłu i inicjatywy budowy szkoły, opracowywania projektów, walki z materią urzędniczej niemożliwości, której koniec zwieńczyło dzieło dyrektora inż. Mokrzyckiego właśnie w dniu 11 marca 1963 zasługuje na podziw i uznanie.
W ramach planu budowy i rozbudowy szkoły w latach 1964-68 wzniesiono główny budynek szkolny z 24 klasopracowniami, salą gimnastyczną, zapleczem administracyjnym i gabinetami dla nauczycieli, dwa czterorodzinne budynki mieszkalne co znacznie poprawiło bazę lokalową zatrudnianych w szkole nauczycieli, wolno stojącą między dwoma garażami kotłownię centralnego ogrzewania, oświetlenie uliczne alej, dróg dojazdowych i obiektów szkolnych, ogrodzenie obiektów szkolnych.
Pierwszego września 1968 roku nowa, nowoczesna szkoła otworzyła swoje podwoje. Starsze i nowe roczniki młodzieży uzyskały optymalne warunki do rozwoju dydaktycznego kształcenia swoich umiejętności zawodowych, ogólnych, społecznych, fizycznych i kulturalnych. Był to jednakże dopiero koniec pierwszego etapu zakrojonego na szeroką skalę zamysłu dyrektora inż. T. Mokrzyckiego.
W roku 1971 powstaje jeszcze 1 budynek mieszkalny. Kolejną jego troską był internat. Warunki w nim panujące mimo stałej troski dyrekcji kierownictwa internatu, wychowawców w nim zatrudnionych i samych uczniów nieustannie się pogarszały. Sale internatowe było nierzadko 24 osobowe, stały w nich piętrowe łóżka, brakowało stołówki, zaplecza gospodarczego. Dlatego też w roku 1972 podjęto decyzję rozpoczęcia drugiego etapu rozbudowy szkoły. W ramach tego projektu realizowanego etapami w latach 1974-79 wybudowano internat (na 412 wychowanków) ze stołówką, kuchnią, pralnią i zapleczem gospodarczym, aulę (salę zebrań uczniów i imprez szkolnych) na 500 osób, boisko do gier małych (siatkówki, koszykówki, tenisa) o wyasfaltowanej nawierzchni, szklarnię, chlewnię, oczyszczalnię ścieków, warsztaty dla praktycznego szkolenia uczniów oraz nowy czterorodzinny budynek mieszkalny dla nauczycieli.
Zasługi dyrektora szkoły inż. Tadeusza Mokrzyckiego są oczywiste. Nie można jednakże pominąć zaangażowania, pracy, zapału ówczesnego grona pedagogicznego, pracowników obsługi, administracji.
Ówczesne grono pedagogiczne to była wspaniała, zaangażowana grupa nauczycieli, od których przybywający młodzi pracownicy mogli się nauczyć trudnej sztuki wychowywania i nauczania młodzieży. Wielu z nich mieszka nadal w Białowieży i interesuje się życiem szkoły służąc radą i pomocą.
Brakuje nam osób, o których nie zapomną zarówno absolwenci jak i koledzy z pracy, a z którymi łączy się historia naszej szkoły:
– mgr Marian Czwojdrak, mgr inż. Zdzisław Nowak, mgr Wiktor Waszkiewicz, i z młodszego pokolenia inż. Tadeusz Poletyło.
Realizacji tych wszystkich inwestycji nie odbyłaby się bez uczniów, którzy skończyli naukę w latach 1966, 1967, 1968, 1974, 1975, 1977, 1978. Jest to młodzież, która poświęciła swój czas, swoją młodzieńczą siłę, energię. Mogą oni powiedzieć to myśmy budowali, to tez jest nasze dzieło.
W latach późniejszych większych nowych inwestycji nie prowadzono. Wyjątkiem była budowa dwóch budynków mieszkalnych dla nauczycieli czterorodzinnych, dwupoziomowych, których budowę zakończono w roku 1987. Po wybudowaniu białowieskiej oczyszczalni ścieków szkolną oczyszczalnię zlikwidowano podłączając się do centralnego kolektora. Ostatnią znaczącą inwestycją szkolną była modernizacja kotłowni centralnego ogrzewania. Korzystając z ekologicznych funduszy pomocowych przebudowano w roku 1997 istniejącą tradycyjną kotłownię opalaną węglem na opalaną olejem opałowym.
W czasie swojej 50-letniej historii szkoła miała różny stopień zorganizowania. Od momentu jej powstania było to bądź cztero, bądź pięcioletnie technikum leśne. Ponadto:
-1956r. – przy Technikum Leśnym w Białowieży zostaje otworzony przez SITLID (Stowarzyszenie Inżynierów Techników Leśnych i Drzewiarzy) przy NOT (Naczelnej Organizacji Technicznej) w Warszawie ośrodek konsultacyjny dla pracowników administracji leśnej na stopień technika leśnego, którego działalność trwała do roku 1967. W następnych latach ośrodki konsultacyjne zostały zorganizowane przy Okręgowych Zarządach Lasów Państwowych w Białymstoku, Olsztynie i Radomiu, ale egzaminy eksternistyczne odbywały się jeszcze W Technikum Leśnym do 1969r.Kierownikiem ośrodka był inż. Tadeusz Mokrzycki.
– 1956r. – uruchomiono (Zarządzenie nr 499 Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 27 października1956) Wydział Zaoczny Technikum Leśnego w Białowieży. Jego pierwszym kierownikiem był inż. Zdzisław Mikołajczyk, drugim Stanisław Urban, w latach następnych zastępca do spraw szkolenia zawodowego mgr Marian Czwojdrak.
– 1975r. – Na wniosek Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych (OZLP) w Białymstoku utworzono trzyletnią Zasadniczą Szkołę Zawodową o specjalności : operator maszyn i urządzeń leśnych.
– 1976r. – zostaje utworzone Średnie Studium Zawodowe o kierunku leśnym.
– 1979r. – zostaje utworzona Zasadnicza Szkoła Leśna w zawodzie leśnik.
– 1992r. – powołana została Państwowa Komisja Egzaminacyjna do przeprowadzania egzaminów eksternistycznych z zakresu nauczania technikum zawodowego dla dorosłych.
– 1999r. – utworzona została Policealną Szkołę Leśną oraz Zaoczne Technikum Leśne dla dorosłych oraz Zaoczna Policealna Szkoła Leśna dla dorosłych.
Organy prowadzące szkołę:
Do 1.01.99r kadry dla leśnictwa, poza wyższymi uczelniami, kształcone były w leśnych średnich i zasadniczych szkołach zawodowych prowadzonych przez Ministra Ochrony Środowiska , Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, za pośrednictwem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Dyrektor Generalny prowadził 13 szkół leśnych.
Ważnym osiągnięciem Lasów Państwowych było stworzenie unikalnej w europejskim leśnictwie bazy dla praktycznej nauki zawodu.
Zgodnie z zarządzeniem NR 15 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, nadleśnictwa na terenie których znajdują się szkoły, organizujące i prowadzące praktyczną naukę zawodu dla uczniów, nazwane zostały nadleśnictwami dydaktycznymi. Nadleśnictwem dydaktycznym tej szkoły było zawsze Nadleśnictwo Białowieża.
Niewątpliwą zasługą LP było to, że dbały o równomierny i wysoki poziom kształcenia, poprzez jednolity nadzór pedagogiczny. Organizowanie przez wydział Kadr i Szkolenia Zawodowego DGLP współzawodnictwa i rankingów średnich szkół leśnych nie pozwalały nauczycielom i uczniom ani na moment zapomnieć o pogłębianiu wiedzy, czytelnictwa prasy leśnej, kultywowaniu tradycji zawodowych leśników i myśliwych, tworzeniu i budowaniu szkolnej bazy pomocy dydaktycznych, współzawodnictwie sportowym, spotkań literackich czy przeglądach szkolnej twórczości filmowej.
W ostatnich latach Lasy Państwowe wyposażyły swoje szkoły w drogie, lecz niezbędne dla dobrego kształcenia młodych kadr dla leśnictwa, pracownie Systemu Informatycznego Lasów Państwowych, systemu unikalnego na skalę światową i powszechnie stosowanego w leśnictwie polskim.
Od 1.01. 1999r organem prowadzącym szkołę zostało Starostwo Powiatowe w Hajnówce.
Nadleśnictwa dydaktyczne jeszcze współdziałają ze szkołami leśnymi ponieważ Dyrektor Generalny LP wygospodarowanymi pieniędzmi kierowanymi do nadleśnictw dydaktycznych, podtrzymuje ten znakomity system przy życiu, a kadra leśna rozumie i widzi potrzebę działania w tym zakresie.
W ciągu tych 50 lat nasza szkoła zmieniała swoja nazwę:
1951r – Technikum Leśne w Białowieży
1974r – Technikum Leśne im. generała Aleksandra Wszkiewicza w Białowieży
1977r – Zespół Szkół Zawodowych Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.
1987r- Zespół Szkół Leśnych im.gen. Aleksandra Waszkiewicza w Białowieży
1992r -Zespół Szkół Leśnych w Białowieży.
Rada Pedagogiczna Zespołu Szkół Leśnych w Białowieży w dniu 2 października 2000 roku podjęła uchwałę w sprawie nadania szkole z okazji Jubileuszu 50- lecia stosownego imienia.
Zaproponowano by przyjęła ona nazwę :
Zespół Szkół Leśnych
im. Leśników Polskich
w Białowieży
Uzasadniono to między innymi:
Mury naszej szkoły opuściło kilka tysięcy absolwentów, którzy pracowali i pracują do dziś zagospodarowując i chroniąc lasy polskie będące niezaprzeczalnym składnikiem dziedzictwa narodowego. Dlatego też w uznaniu leśników, ich heroizmu w czasie wojny i okupacji, poświęcenia w powojennej odbudowie, dla ich wkładu pracy dawniej i dziś w należyte funkcjonowanie gospodarcze i kulturowe lasów i w ich ochronę wnioskujemy jak wyżej.
Uchwałą nr XXIII/125/2001 Rady Powiatu Hajnowskiego z dnia 25 stycznia 2001r nadaje się Zespołowi Szkół Leśnych w Białowieży imię “Leśników polskich”. Nazwa ta świadczyć ma też o tym, że szkoła w Białowieży zawsze była związana z leśnictwem i chce być dalej z nim związana.
Liczba absolewentów: 4557
Wydział dzienny:
Technikum Leśne – 2748
Zasadnicza Szkła Zawodowa – 390
Wydział Zaoczny:
Technikum Leśne – 962
Średnie Studium Zawodowe – 14
Zasadnicza Szkoła Zawodowa – 19
Wydział Eksternistyczny – 424
W historii szkoły miała miejsce szczególna uroczystość, która odbyła się w dniach 21-24 września 1974 roku w Parku Dyrekcyjnym w Białowieży w miejscowym Kościele Katolickim pw św. Teresy od Dzieciątka Jezus i w Zespole Szkół Leśnych w Białowieży . Przybyli tu na spotkanie absolwenci szkoły leśnej w Żyrowicach, by tu, w miejscu najbliżej położonym ich ukochanych kresowych Żyrowic, gdzie przed wojną w latach 1934-39 zdobywali wiedzę leśną złożyć najdroższe ich sercu pamiątki : Odznakę Wydziału Leśnego w Żyrowicach, Votum dla Obrazu Najświętszej Marii Panny Ostrobramskiej (Żyrowickiej). Podczas uroczystości wmurowano okolicznościową tablicę pamiątkową w hołdzie pomordowanym pedagogom i wychowankom szkoły i poległym w czasie II wojny światowej.
Cudem ocalony z wojennej zawieruchy, z pietyzmem przechowywany w jednym z żeńskich domów zakonnych za naszą wschodnią granicą i odzyskany w roku 1989 sztandar żyrowickiej szkoły znalazł się w gablocie białowieskiej świątyni.
Żyrowiacy wyrazili życzenie by mógł on towarzyszyć młodzieży technikum w szczególnie uroczystych w ich życiu chwilach.
Obecne grono pedagogiczne to osoby, które podjęły się kontynuacji wychowania techników leśników, tak aby reprezentowali oni określony system wartości: zawodowych, moralnych i społecznych. Kształceni są nie tylko przy wykorzystaniu najnowszych zdobyczy nauki i praktyki leśnej, ale również przy wykorzystaniu wielowiekowych tradycji zawodu. Obecni nauczyciele dbają również, aby to była szkoła mundurowa, gdyż mundur leśnika jest wyrazem zawodowej jedności i symbolem przynależności do szanowanej grupy społecznej.
Historia szkolnictwa leśnego w Białowieży sięga roku 1929, kiedy to 28 września otworzono Państwową Szkołę dla Leśniczych. Prowadzono ją na podstawie przytoczonych w tym artykule dokumentów.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dnia 15 września 1923 r. w przedmiocie organizacji szkół dla leśniczych (Monitor Polski Nr 218, poz. z 1923 r. podpis J. Gościcki) określa cele i zadania szkoły, jej władze, podaje obowiązki kierownika szkoły, nauczycieli, rady pedagogicznej, gospodarza szkoły, wizytatora szkoły, omawia rodzaj prowadzonych zajęć, ich zakres i czas nauki, sposób przeprowadzania egzaminów, a także tryb przyjmowania uczniów i prowadzenia spraw kancelaryjnych i rachunkowych.
Z w/w rozporządzenia wynika, że szkoły dla leśniczych podlegały Ministrowi Rolnictwa i Dóbr Państwowych, zaś bezpośredni nadzór nad szkołą oraz prowadzenie spraw finansowych i rachunkowych należało do Zarządów Okręgowych Lasów Państwowych, w obrębie których szkoły miały swoją siedzibę. Kierownikiem szkoły był nadleśniczy nadleśnictwa, na którego terenie prowadzone były zajęcia praktyczne.
Do szkoły przyjmowano uczniów w wieku 17 – 20 lat, którzy spełniali szereg wymienionych warunków: m.in. wykształcenie na poziomie 7– oddziałowej szkoły powszechnej oraz odbycie praktyki przedszkolnej.
Nauka w szkole była bezpłatna, trwała 11 miesięcy (od 1.09 – 31.07) i była podzielona na trzy okresy (daw. 3 tercjały). Zajęcia odbywały się w ciągu całego roku szkolnego z wyjątkiem niedziel i dni świątecznych.
Program nauki przewidywał wykłady teoretyczne i zajęcia praktyczne. Przedmioty dzieliły się na 3 grupy: ogólne, zawodowe i pomocnicze. Grupa I : język polski, nauka o Polsce współczesnej, matematyka, botanika, zoologia, higiena i ratownictwo. Grupa II : miernictwo, nauka o siedlisku, hodowla, ochrona i użytkowanie lasu, pomiar drzew i drzewostanów wraz z zasadami urządzenia gospodarstwa leśnego, zarys prawodawstwa i administracji leśnej, zarys budownictwa leśnego, łowiectwo. Grupa III : rybactwo, rolnictwo, sadownictwo i pszczelarstwo, rysunki i kreślenie.
Po zakończeniu nauki odbywał się egzamin ustny (ew. pisemny) ze wszystkich przedmiotów przed komisją egzaminacyjną, której przewodniczył Naczelnik Zarządu Okręgowego lasów państwowych lub jego zastępca. W przypadku uzyskania pozytywnych ocen uczeń otrzymywał tymczasowe świadectwo ukończenia szkoły i był zobowiązany do odbycia jednorocznej praktyki leśnej w lasach państwowych. Dopiero po spełnieniu tego warunku otrzymywał świadectwo ukończenia szkoły.
Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych (J. Gościcki) zgodnie z w/w rozporządzeniem opracował Regulamin porządku domowego szkół dla leśniczych, podpisany z dnia 15 września 1923. Wynika z niego, że wszyscy uczniowie, bez wyjątku, obowiązani byli mieszkać w internacie szkoły. Opłatę za utrzymanie pokrywali uczniowie (w Białowieży 75 zł miesięcznie – dane: Echa leśne 6/1932). Powinni również zaopatrzyć się m.in. w ubranie według kroju przepisanego dla urzędników leśnych, ubranie robocze, pościel. Mogli posiadać broń palną, która była przechowywana w oddzielnym pomieszczeniu i przekazywana uczniom do ćwiczeń w strzelaniu i do czyszczenia. Wykroczenia w zachowaniu uczniów podlegały karom dyscyplinarnym, takim jak m.in. nagana w cztery oczy, areszt domowy w dniach wolnych od zajęć szkolnych wraz z zawiadomieniem rodziców i opiekunów.
Kolejnym dokumentem, który regulował sprawę praktyk odbywanych przez uczniów było Zarządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 7 lipca 1932 r. o praktyce kandydatów do szkół dla leśniczych (Monitor Polski Nr 177 poz. 212 podpis Sew. Ludkiewicz). Podania na praktykę przedszkolną należało składać do dyrekcji lasów państwowych, w której okręgu kandydat chciał ją odbywać. Przed podjęciem decyzji o zgodzie sprawdzano u kandydata wiadomości potrzebne do odbycia praktyki, a w szczególności dokładną znajomość języka polskiego w mowie i piśmie oraz znajomość rachunków.
Wyraźnie zostały określone warunki przyjęcia na praktykę przedszkolną, której celem było: praktyczne poznanie przez ucznia lasu jako obiektu gospodarstwa leśnego i ważniejszych czynności w zakresie gospodarstwa leśnego, a w szczególności: a) praktyczne poznanie hodowli, pielęgnowania, eksploatacji i ochrony lasu, b) poznanie nazw wszystkich krajowych drzew i ważniejszych krzewów i rozróżnianie ich w naturze, c) nabycia wiadomości o pożytecznych i szkodliwych dla lasu zwierzętach (owadach, ptakach i innych), d) praktyczne poznanie zasad miernictwa, e) zapoznanie się z pracami kancelaryjnymi nadleśnictwa. Natomiast cel praktyki poszkolnej określono jako: praktyczne pogłębienie przez ucznia wiadomości nabytych w szkole dla leśniczych.
Osoby odbywające praktyki obowiązane były prowadzić szczegółowy dziennik, w którym zapisywano rodzaj i sposób wykonywanych czynności. Po jej odbyciu uczeń otrzymywał zaświadczenie podpisane przez nadleśniczego. Za naukę w czasie praktyki nie pobierano opłat, jednak osoby musiały utrzymywać się na własny koszt.
W okresie międzywojennym powstało 5 szkół dla leśniczych – tzw. szkół niższych: w Margoninie (woj. poznańskie) – od 1921, w Zagórzu (woj. warszawskie) lata 1922 – 1935, w Bolechowie (woj. lwowskie) od 1924, w Cieszynie (woj. śląskie) lata 1929 – 1938, w Białowieży (woj. białostockie) lata 1929 –1936 (dane Echa leśne 41/1935 i Sylwan 6–7/1967).
ZSL w Białowieży nie posiada dokumentacji związanej z prowadzeniem Państwowej Szkoły dla Leśniczych w Białowieży, ale na pewno wszelkie regulaminy, plany i programy nauczania nie mogły odbiegać od tego co zostało określone w w/w dokumentach.
Możemy jedynie uzyskać informacje z artykułów przedwojennej prasy leśnej.
Echa Leśne 12/1929 podają, że 28 września 1929 roku odbyło się otwarcie szkoły w Białowieży. Mimo wcześniejszych postanowień jej istnienia, po stwierdzeniu, że trudno wyobrazić sobie lepsze miejsce w całej Polsce!, opóźniano jej otwarcie ze względu na brak lokalu. Wreszcie przeznaczono na nią skrzydło carskiego pałacu. Przeprowadzono remonty i urządzono pomieszczenia obliczane na ponad dwudziestu uczniów. W otwarciu wzięły udział m.in. osoby reprezentujące Ministerstwo Rolnictwa i Dyrekcję lasów państwowych. Kierownikiem szkoły mianowany został inż. Jan Jerzy Karpiński – nadleśniczy nadleśnictwa Rezerwat (uzyskał tytuł prof., dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego). Nauczycielami stałymi byli: inż. Antoni Kucharski (z–ca kierownika) i wychowawca p. Światosław Kościesza – Kołakowski. Osoby wspomagające: ks. Józef Dowgiłło, nadleśniczy nadleśnictwa Jagiellońskie inż. Stefan Modzelowski, inż. Bolesław Pągowski i lekarz dr Marian Ławrynowicz.
(Echa Leśne 9/1930) Szkoła posiadała swój sztandar, poświęcony w dniu 31.07.1930 r. Ufundował go pierwszy rocznik absolwentów zrzeszonych w stowarzyszeniu „Brać Puszczańska”. Młode i żywotne stowarzyszenie, pełne inicjatywy i zapału, w ciągu roku zaledwie stanęło już pod własnym sztandarem, dając piękne świadectwo twórczej i solidarnej pracy. Sztandar ten – to owocny plon zbiorowej woli, wcielonej w czyn pod wytrawnym kierownictwem dyrektora szkoły – pana inż. Karpińskiego – pojmującego szkołę nie tylko jako przygotowanie do zawodu, ale jako szkołę życia – szkołę pracy społecznej, kulturalno – oświatowej i obywatelskiej. W symbolicznym wbijaniu gwoździ brało udział liczne grono przedstawicieli władz leśnych, państwowych i samorządowych. Wiele instytucji nadesłało życzenia, m. in. szkoły dla leśniczych w Bolechowie, Cieszynie, Margoninie i w Zagórzu (tradycja przeżywania razem ważnych uroczystości wśród szkół leśnych trwa nadal).
„Brać puszczańska” posiadała nie tylko sztandar, ale też znaczek (2,7 cm x 2,7 cm oraz bibliotekę i urządzenia sportowe.
Informacje z życia szkoły:
(Echa Leśne 3/1930) 8 lutego 1930 r.: W salach szkoły odbyła się zabawa karnawałowa urządzona przez uczniów zrzeszonych w stowarzyszeniu „Brać Puszczańska”. Zysk z imprezy przeznaczono na cel pomocy stowarzyszeniu. Cześć miłym gospodarzom i organizatorom Zabawy, którzy już w pierwszym roku istnienia szkoły wnoszą tyle życia i sympatycznej atmosfery w szare bytowanie białowieskiego społeczeństwa, chlubnie prezentując na zewnątrz samą szkołę i zniewalając wszystkich darzyć ją jak najszczerszą sympatią.
(Echa Leśne 3/1930) 15.03.1930 r. o godz. 15 min.15 : Drużyna przysposobienia wojskowego Szkoły brała udział jako drużyna czołowa w marszu kadrówki Białowieża – Warszawa. Licznie zgromadzeni przedstawiciele władz i organizacji żegnali drużynę przy dźwiękach „Pierwszej Brygady”. Wręczono jej adres hołdowniczy ludności Polesia i Podlasia oraz Instytucji i Organizacji państwowych, samorządowych i społecznych tych ziem do pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, z racji nadchodzącego dnia Jego Imienin.
(Echa Leśne 8/1932) W dniach 10 – 21 czerwca 1932 r. 29 uczniów wraz z Kierownikiem szkoły i 2 nauczycielami uczestniczyło w dorocznej wycieczce naukowej na tereny Toruńskiej DLP. Program przywidywał zarówno wzbogacenie wiedzy leśnej jak i krajoznawczej. Jak wspomina p. Karpiński: Zasadniczy naukowy cel wycieczki, a mianowicie – zaznajomienie nas, pracujących na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej, z wysoką kulturą leśną zachodu, został osiągnięty w całej pełni.
(Echa Leśne 14/1935) W uroczystościach żałobnych marszałka Józefa Piłsudskiego przy katafalku straż honorową pełniło Przysposobienie Wojskowe i szkoła dla leśniczych.
(Echa Leśne 40/1935) 17 – rocznicę odzyskania niepodległości Białowieża obchodziła bardzo uroczyście: m.in. po uroczystych nabożeństwach w świątyniach udano się pod pomnik marszałka. Zwartym szykiem i brawurową postawą zwracały uwagę oddziały mundurowe Szkoły dla leśniczych, Przysposobienia Wojskowego leśników oraz „Strzelca” i Zw. Rezerwistów, rekrutujących swych członków z pośród pracowników DLP.
Ostatni rocznik szkoły to 1935/36. Jak podano w Echach Leśnych 32/33 z roku 1936 po egzaminach wstępnych na rok szkolny 1936/1937 uczniowie, którzy zdali egzamin zostali przydzieleni do szkół w Bolechowie, Cieszynie i Margoninie.
Szkołę w Białowieży ukończyło 160 na 200 osób, które naukę rozpoczęły, rok szk.1929/30 – 16 na 23, 1930/31 – 21 na 29, 1931/32 – 25 na 33, 1932/33 – 27 na 31, 1933/34 – 22 na 29, 1934/35 – 22 na 24, 1935/36 – 27 na 31 (dane: Echa Leśne 41/35 oraz 35/1936).
Nazwiska absolwentów z rocz. 1935/36, które możemy wymienić dzięki art. Nowi leśnicy ze szkół (Echa Leśne 35/1936):
- Andrzejewski Piotr 2. Bartoszczuk Stefan 3. Bereźnicki Stanisław 4. Bojakowski Stanisław 5. Ciołkowski Adam 6. Deptuła Konstanty 7. Halec Wacław 8. Kiersnowski Władysław 9. Klimowicz Roman 10. Kotkowicz Kazimierz 11. Krysiak Mieczysław 12. Lewkowicz Bronisław 13. Lichorad Bronisław 14. Matyszewski Jerzy 15. Opałko Józef 16. Palkiewicz Tytus 17. Pańkowski Mikołaj 18. Piasecki Gustaw 19. Sadowski Czesław 20. Sidorski Klemens 21. Smoktunowicz Szymon 22. Świąder Józef 23. Turschmid Konrad 24. Wasilewski Wiktor 25. Zakrzewski Aleksander 26. Zamułko Stefan 27. Żebrowski Wiesław
Znamy jeszcze kilka nazwisk:
Rocz. 1929/30 1. Domański Kazimierz* 2. Drużyński Jan Władysław 3. Kuczyński Ksawery 4. Maziar Hipolit 5. Wojtczak Konrad
* Lista osób odczytana z tabla otrzymanego z Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie
- Jan Adamczewski 2. Jakob Acaciński 3. Eugeniusz Bernatowicz 4. Jan Dąbrowski 5. Kazimierz Gronokowski
- Adam Jaworski 7. Jan Józef Karpiński 8. Alfons Kitlas 9. Jerzy Łuczycki 10. Hipolit Maziar 11. Henryk Mikołajko 12. Zbigniew Netzel 13. Stanisław Nowysz 14. Kazimierz Orzeł 15. Zygmunt Przepiórkowski 16. Włodzimierz Rafałowicz 17. Jan Adolf Richter 18. Józef Simon 19. Piotr Socha 20. Stanisław Średnicki
- Marian Truszyński 22. Dionizy Wierzbicki 23. Wincenty Zaleski
(na razie nie umiem wytłumaczyć różnicy w ilości nazwisk na tablo, a oficjalnym podanem ilości absolwentów tego rocznika, nazwiska osób wcześniej podane też nie zgadzają się – ale mamy nadzięję, że czas pomoże w wyjaśnieniu tej sytuacji)
Rocz. 1930/31 1. Strutyński Romuald 2. Trzęsowski Tadeusz
Rocz. 1931/32 1. Karasiński Tadeusz * 2. Maciejewski Józef
Rocz. 1932/33 1. Kuźmicz Witalis* 2. Morawski Justyn 3. Stasiewicz Wacław
Rocz. 1933/34 1. Lesisz Tadeusz
Rocz. 1934/35 1. Nosko Piotr
Szczerbicki Zbigniew – abs. prawdopodobnie z roku 1933 lub 1934.
To są tylko 42 osoby na 160 absolwentów.
* – nazwiska osób uzyskane po napisaniu artykułu (na bieżąco bedzimy uzupełniać)
Wiemy również, że uczniem był Michał Nesterowicz, który zmarł nagle 22.01.1932 r. i został pochowany na białowieskim cmentarzu. Na prośbę p. Aleksandry Nesterowicz (żony brata) ZSL w Białowieży przyjęło opiekę nad grobem.
Absolwentem szkoły Zbigniew Szczerbicki w artykule „Leśniczy z Białowieży” („Słowo Ludu” z 1987 r.) wspominał pobyt w szkole:
Po skończeniu praktyki (dwuletnia w Nadleśnictwie Jeziory koło Grodna) złożyłem podanie o przyjecie do szkoły dla leśników w Białowieży. Zostałem przyjęty. Szkoła mieściła się w dawnym carskim pałacu myśliwskim, pięknie usytuowanym, na skraju puszczy, tuż przy Parku Narodowym. Nauka trwała rok, szkoła nie kosztowała nic, lecz za internat trzeba było płacić miesięcznie 75 zł. Naszym opiekunem był dawny opiekun carskiej marynarki, Litwin, Keturatis, którego syn był potem sławnym lekarzem w Gdańsku. W szkole panował rygor wojskowy, dzień zaczynał się pobudką i modlitwą, przed pałacem na zbiórce rano śpiewaliśmy „Kiedy ranne wstają zorze…”, a wieczorem „Wszystkie nasze dzienne sprawy…”. W pałacu była kaplica, gdzie odbywały się nabożeństwa, a słuchacze obowiązkowo w każdą niedzielę uczestniczyć mieli we mszy. W utrzymaniu dyscypliny i porządku pomagał opiekunowi tzw. wojski, którym był leśnik Krzanowski. Nauka była intensywna, tylko na Wielkanoc i na Boże Narodzenie było po dwa dni wolnego. Uczono nas tajników drzewoznawstwa, zasad zalesiania, hodowli lasu, metod pozyskiwania drewna i wielu innych przedmiotów zawodowych. Musieliśmy też opanować prawo, śpiewająco.[…]Botaniki w szkole uczył nas jedyny wtedy w Polsce doktor nauk leśnych Jan Jerzy Karpiński – dyrektor szkoły.[…] Miał fenomenalną pamięć. Na półrocze odpowiedziałem źle. Na końcowym egzaminie otrzymałem to samo pytanie. Zdałem.
Z artykułów o szkolnictwie leśnym w okresie międzywojennym można stwierdzić, że wielką wagę przykładały władze leśne do ważności kształcenia osób mających pracować na stanowiskach leśniczych, jego poziomu zarówno teoretycznego i praktycznego. W książce „Wspomnienia o Technikum Leśnym w Białowieży” możemy przeczytać wypowiedź pana Ryszarda Szyrmera: Białowieży byłem bardzo ciekaw, gdyż spędziłem rok czasu na praktyce w lasach spalskich, gdzie mój leśniczy w Leśnictwie Dęba był absolwentem szkoły dla leśniczych. Dużo mi o tej szkole opowiadał, a jego wiedza oraz skrypty, które przechowywał z okresu przedwojennego, świadczyły o bardzo wysokim fachowym poziomie tej szkoły.
Dbano również o odpowiednio wykształconą kadrę kierowniczą szkoły i wykładowców. Pan Edward Kołowski w książce „Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego na tle jego rozwoju” napisał:
Do grona zasłużonych pedagogów i organizatorów oświaty leśnej z okresu międzywojennego zaliczany jest Jan Jerzy Karpiński. W istniejącej w Białowieży Państwowej Szkole dla Leśniczych, jako kierownik i nauczyciel, zwrócił przede wszystkim uwagę na silne powiązanie teorii z praktyką. Był zwolennikiem prowadzenia zajęć dydaktycznych w oparciu o konkretne zjawiska zachodzące w przyrodzie. Wyjaśniał, ze absolwent tego typu szkoły powinien widzieć i rozumieć las w całej swojej złożoności. Dążył więc do tego, by lekcje praktyczne i wycieczki dominowały w realizacji całorocznego programu nauczania. Swym przykładem porywał nauczycieli do konkretnej obserwacji zachodzących w lesie zjawisk i różnego rodzaju konkretnych prac badawczych na terenie Puszczy, w szkołach i działkach doświadczalnych. J.J. Karpiński potrafił wychować nie tylko uczniów, ale także wpływał na nauczycieli wszystkich szkół leśnych w kraju. Był utalentowanym mówcą, pisał lekko, zajmująco. Znali go więc biolodzy szkół pedagogicznych, rolniczych, uniwersytetów ludowych, miłośnicy lasu i słuchacze radia. Żałować należy, że ten urodzony pedagog, miłośnik lasów polskich, chętnie organizujący z młodzieżą wycieczki i spotkania, tak krótko pracował w szkolnictwie leśnym.
Dziękuję osobom, które zaangażowały się w zbieranie archiwalnych materiałów: p. Małgorzacie Trochimczyk – nauczycielce ZSL w Białowieży, p. Piotrowi Bajko z BPN oraz instytucjom: Europejskie Centrum Lasów Naturalnych IBL w Białowieży, IBL w Sękocinie, Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach – za udostępnienie zbiorów, bez których nie mógłby powstać ten artykuł.
Z leśnym pozdrowieniem
Darz Bór
Anna Kulbacka
10 września 2011 r. Technikum Leśne w Białowieży obchodziło Jubileusz 60–lecia powstania tej placówki. Po przemyśleniach i podsumowaniach historii szkoły leśnej doszliśmy do wniosku, że warto poświęcić czas i energię na przypomnienie i odszukanie materiałów związanych z osobami, które w Białowieży już w okresie międzywojennym kształciły i uzyskiwały wykształcenie, by służyć swoją pracą dla dobra polskich lasów.
Wiele osób zwraca się do ZSL im. Leśników Polskich w Białowieży z pytaniami o listy absolwentów lub inne pamiątki związane z nauką ich bliskich, traktując naszą szkołę jako kontynuację szkoły międzywojennej. I słusznie – bo także jesteśmy dumni, że możemy kształcić młodzież dla dobra polskich lasów.
Zwracamy się więc z apelem do wszystkich, którzy mogą pomóc w ustaleniu pełnej listy absolwentów, są w posiadaniu różnych pamiątek, zdjęć, dokumentów, których kopie mogłyby znajdować się w szkole, a tym samym chcą pomóc w odtworzeniu historii szkolnictwa leśnego w Białowieży.
Dziękujemy tym osobom, które już zawierzyły szkole i przekazały cenne pamiątki rodzinne – zdjęcia, życiorysy bliskich, z których jednoznacznie wynika umiłowanie absolwentów szkoły do zawodu i munduru.
Na stronie szkoły w tym miejscu [link] została umieszczona galeria unikalnych zdjęć przekazanych przez p. Romualda Morawskiego (syn p. Morawskiego Justyna), p. Marii Strutyńskiej (córki Romualda Strutyńskiego), p. Anny Dziwota (córki p. Józefa Świądra).
Prosimy o rozpoznawanie swoich bliskich i kontaktowanie się ze szkołą.
A może ktoś pomógłby w odszukaniu dokumentacji Państwowej Szkoły dla Leśniczych w Białowieży?
Liczymy na zainteresowanie osób, którym bliska sercu jest historia Białowieży i pamięć o osobach, które miały możliwość swoją miłość do lasu zaszczepić tu – w Puszczy Białowieskiej.
Z leśnym pozdrowieniem
Darz Bór
Anna Kulbacka